De poort van Ruigoord
Met bezwerende woorden van Hans Plomp, Hedy d’Ancona en Joep van Lieshout werd afgelopen weekend ‘de hemel op aarde’ bewierookt en bezongen. In het kader van 50 jaar Ruigoord werd de kunstroute ‘Oase van Verwondering’ geopend: een dertigtal (kunst)projecten verspreid over het terrein van de enige vrijstaat in Nederland. Een unieke plek die sinds de jaren ’70 bekend staat als kunstenaarskolonie waar geen of ‘andere’ regels gelden.
Afgelopen vrijdag was mijn naam Alice en stapte ik door de toegangspoort in het niemandsland nabij de Afrikahaven van Amsterdam, een groene oase geflankeerd door (Vopak) opslagterminals en windmolens. Boven ons hoofd het incidenteel ruizen van metalen vogels. Voor mijn reis kijk ik de documentaire uit 1991 van KRO Brandpunt. Hier word ik blij verrast door dichter en magiër Hans Plomp (Vage stank van stad verdwijnt onder de geur van vlier- en lindebloesem…). Blijkbaar was hij een van de eerste krakers van het dorp (’t ruighe oort). Door dit gedicht moet ik denken aan de zomer van 1989, aan de voorbereidingen voor de toelatingsprocedure voor de kunstacademie van Den Haag. Mijn portfolio bestond uit gedichten, foto’s, schilderijen en tekeningen, maar besloot tijdig dat hier essentiële (grafische) onderdelen misten. Samen met een goede vriend maakten we boekomslagen op een meerkleurig fotokopieerapparaat, waaronder – zo had ik snel besloten – ook het ‘Amsterdams Dodenboekje’ van Hans Plomp. Als zeventienjarige maakte deze bundel een grote indruk, vooral door de verhalen over drank, drugs en seks, maar ook door de personages en toespelingen op de Titaantjes van Nescio, mijn favoriete schrijver van dat moment. Later leerde ik ook Frederik van Eeden kennen, bekend van de kolonie Walden (en de droomdagboeken). De magische cirkel leek rond. Voor de omslag bedacht ik een schaduwspel van amsterdammertjes die kruizen tekenden op het trottoir van de grote, wilde stad.
De toegangsweg naar het centraal gelegen kerkje ligt open en bloot te zonnen. Aan weerszijden bakstenen huizen met geschilderde gedichten en franse takkenbossen. Net zoals in de video uit 1991, maar dan wat rommeliger en minder landelijk. Op het open veldje een bont gezelschap van landlopers, artiesten en artisans, maar ook van bon-ton Amsterdam die een kilometer verderop hun landrovers en tesla’s hebben geparkeerd. Deze plek zal vast hoog scoren op de bohémien-index. Oude hippies en jonge schoolverlaters, op zoek naar vrijheid langs de geur van ongehoorzaamheid. Na de welkomstwoorden struinen Richard en ik door de groene velden, aanschouwen we een performance met out-of-space objecten (Trancendental sympathy van Natalija Gucheva) en verliezen ons in een doolhof van slingerpaadjes langs de Observatory of the Microverse (Jamie Nee) tot de rand van de Afrikahaven. Op de dijk wapperen de helende handen (vlag) van Willem de Ridder (1939-2022). Dichtbij de olietankers, sinds een paar weken gedraaid met schroef naar het Noorden, wellicht uit coulance om geluidsoverlast te beperken?
Verdwaald in het land van hoog gras, riet en ratten komen we op een rustgevend vijvertje met een mechanische octopus (Hydra) van Zoro Feigl. In mijn beleving een commune van plastic palingen. Voor mij het hoogtepunt van de kunstroute. In de brochure wordt vermeld dat dit meertje werd gegraven door Theo Kley (1936-2022). Het werk van Zoro Feigl is poëtisch en uniek, denk aan eerder werk ‘Infinity’ (2018, Nest, Elektriciteitsfabriek, Den Haag). Aan de rand van het veldje een blauwe schoolbus die me doet denken aan de bus van Tom Wolfe’s ‘Electric Kool Aid Acid Test’. Navraag leert dat deze Ruigoordse ‘luchtbus’ kort geleden vlam vatte en vroeger tot India en China heeft gereden. Zo heeft elk hoekje en straatje een verhaal te vertellen. Onderweg naar de uitgang nemen we langzaam afscheid van deze Oase van verwondering. Met een buiging naar de dichter, die als een oude woeste zeerover met golvende grijze haren de geschiedenis bewaakt. In de hoop dat jonge Titaantjes opstaan, onverzettelijk standhouden en nieuwe avonturen optekenen.
Klik hier voor een fotoimpressie.