Documenta-15: lumbung is de toekomst

Afgelopen zomer bezocht ik met een aantal vrienden de 15de editie van de wereldberoemde kunsttentoonstelling in Kassel (Duitsland). Voorafgaand was de expo negatief in het nieuws geraakt en waren de verwachtingen naar beneden bijgesteld. Toch heeft de Documenta een reputatie hoog te houden. Wat ooit begon in 1955 als een herwaardering van de Bauhaus-principes wordt de Documenta vaak geroemd voor het duiden van de tijdgeest met een voorspellende waarde.

Deze editie was vanaf het begin al bijzonder omdat de curator, een activistische groep uit Jakarta (ruangrupa), koos voor het tonen van niet-westerse kunst. Dit was even slikken voor de gemiddelde kunstliefhebber.

Het thema dit jaar was ‘lumbung’ (Indonesisch voor gemeenschappelijke rijstopslag) en staat voor het economisch en artistiek/cultureel opbouwen en verdelen van de oogst. Een mogelijk antwoord op een (destructieve) periode van hyperindividualisme. Dit werd goed duidelijk in de verschillende exposities die door de stad waren te bezoeken. Geen ‘witte dozen’ met uitgelichte objecten of lijsten maar een drukke en soms chaotische wirwar van kunststromingen en performances.

In het oog springend waren onder andere de handgeschilderde sponsorwand in het Fridericianum, een rode kartonnen legertank op de bodem van een oud zwembad, een lijst van gecensureerde en bedreigde Cubaanse kunstenaars en een wereldwinkel met intrigerende objecten van het Britto Art Trust.

Een persoonlijk hoogtepunt was een fantastische performance van Valerie-Malin Schmid i.s.m. Voodoohop en Microdosys. Op een wat afgelegen locatie buiten de stad (Zukunftdorf) werden we eerst geconfronteerd met een hippiebus (omnibus.org) waar een oud-collega en tijdgenoot van Joseph Beuys directe en radicale democratie verkondigde. Vervolgens werden we tijdens de pauze van een muziekconcert uitgenodigd om in één van de architectonische bouwsels (geodetische koepel in de traditie van Buckminster Fuller) plaats te nemen voor een film-screening. Deze film (La Tête) van Valerie Malin-Schmid, over de geboorte en het opgroeien van haar dochter, was op zich al bijzonder, maar ging naadloos over in een live-performance die diepe indruk maakte. De kleine groep aanwezigen werden overdonderd door muziek, beweging en beelden die werden geprojecteerd op het driehoekige canvas (dak) van de tent. Het spirituele karakter met braziliaanse invloeden (a Macaca en Iru Waves) transformeerde in een collectief dansfeest. Om nooit meer te vergeten.

Later in de nacht probeerden de feestbeesten onder ons een feestje in de stad te bezoeken, maar werden geweigerd omdat het een veilige ruimte voor BIPoC en FLINTA betrof (zoek maar op). Een leerzame en inclusieve ervaring.

Meer informatie;
Website Documenta-15
Reportage Volkskrant
Dossier NRC